کد مطلب:42965 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:35

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

حديث اقربا و جريان آن چيست؟

در سال سوم بعثت اين آيه نازل شد:
‹‹ وَاَنْذِر عَشيِرشتَكَ الأقْرَبِينَ وَاخْفِضْ جَناحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ المُؤْمِنِينَ فَاِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ اِنِّي بَرِيٌ مِمّا تَعْلَمُونَ. ›› ، شعراء /214
بستگان نزديك خود را از عذاب الهي بيم ده، پرو بال پر مهر و مودّت خود را بر سر افراد با ايمان پائين بياور (و نسبت به آنان ابراز علاقه و محبت كن) و اگر با تو از درِ مخالفت وارد شدند. بگو من از كارهاي (بد شما) بيزارم.
وحي الهي در كوه حراء بر قلب پيامبر، نازل گرديد و او را به مقام نبوت و رسالت، مفتخر ساخت، رسالتي كه بايد در سطح جهاني پياده گردد و تمام ملل روي زمين، زير پرچم آئين اسلام در آينده فرشتة وحي اگر چه او را به مقام رسالت مفتخر ساخت، ولي نقطه شروع كار و وقت تبليغ رسالت را براي مردم، معين نكرد از اين نظر پيامبر به مدت سه سال، از دعوت عموميخودداري نمود، تنها از رهگذر تماسهاي خصوصي با افراد قابل و شايسته، توانست گروه كميرا به آئين خويش هدايت كند.
پس از گذشت سه سال، پيك الهي فرا رسيد و فرمان داد كه پيامبر، دعوت همگاني خود را از طريق دعوت خويشاوندان و بستگان، آغاز نمايد و با آيه زير او را مورد خطاب قرار داد و گفت:
‹‹ وانذر عشيرتك الأقربين.››
علت اينكه دعوت خويشاوندان، براي نقطه شروع انتخاب شد، اين است كه تا نزديكان يك رهبر الهي يا اجتماعي به او ايمان نياورند و از او پيروي نكنند، هرگز دعوت او دربارة بيگانگان مؤثر واقع نميشود، زيرا نزديكان انسان، پيوسته بر اسرار و رازها و مَلَكات خوب و بد وي كاملاً واقف و مطلع هستند، ايمان آنها نشانة وارستگي مدعي رسالت بشمار ميرود، چنانكه اعراض و روي گرداني اكثريت قريب به اتفاق آنها، نشانة دوري مدعي از خلوص و صفا و صدق در ادعاست.
از اين جهت، پيامبر به علي (ع) دستور داد كه چهل و پنج نفر از شخصيتهاي بزرگ بني هاشم را براي ضيافت ناهار دعوت كند و غذائي از گوشت، همراه با شير آماده سازد.
مهمانان، همگي در وقت معين، به حضور پيامبر شتافتند، و پس از صرف غذا ابو لهب عموي پيامبر با سخنان سبك خود، مجلس را از آمادگي براي طرح سخن و تعقيب هدف برانداخت، و مجلس بدون اخذ نتيجه به پايان رسيد و مهمانان پس از صرف غذا و شير، خانة رسول خدا را ترك گفتند.
پيامبر تصميم گرفت كه فرداي آن روز، ضيافت ديگر ترتيب دهد و همه آنان را جز ابو لهب به خانه خود دعوت نمايد. باز علي (ع) به دستور پيامبر، غذا و شير آماده نمود و از شخصيتهاي برجسته و شناخته شدة بني هاشم براي صرف نهار و استماع سخنان پيامبر، دعوت به عمل آورد. مهمانان، همگي در موعد مقرر حضور بهم رسانيده و پيامبر پس از صرف غذا، در مجمع بزرگي كه شخصيتهاي بني هاشم در آنجا گرد آمده بودند، براي دعوت خويشاوندان به آئين توحيد و رسالت خويش، بپا خاست و سخنان خود را چنين آغاز نمود:
‹‹ به راستي هيچگاه راهنماي مردم، به آنان دروغ نميگويد. به خدائي كه جز او خدائي نيست، من فرستادة او به سوي شما و عموم جهانيان هستم.
هان، آگاه باشيد، همانگونه كه ميخوابيد، ميميريد و همچنانكه بيدار ميشويد (روز رستاخيز) زنده خواهيد شد. نيكوكاران به پاداش اعمال و بد كاران به كيفر كردار خود ميرسند، و بهشت جاويدان براي نيكوكاران و دوزخ هميشگي براي بدكاران آماده است.
هيچ كس از مردم براي كسان خود، چيزي بهتر از آنچه من براي شما آورده ام، نياورده است. من خير دنيا و آخرت براي شما آورده ام خدايم به من فرمان داده كه شما را به توحيد و يگانگي وي و رسالت خويش، دعوت كنم. چه كسي از شما مرا در اين راه، كمك ميكند تا برادر و وصي و نماينده من در ميان شما باشد؟››
او اين جمله را گفت و مقداري مكث نمود، تا ببيند كدام يك از آنان به نداي او پاسخ ميگويد. در اين موقع سكوت آميخته با بهت و تحيّر بر مجلس، حكومت ميكرد، و همگي سر به زير افكنده و در فكر فرو رفته بودند.
ناگهان علي (ع) كه سن او در آن روز از 16 سال (به قولي 13) تجاوز نميكرد، سكوت را در هم شكست و برخاست، رو به پيامبر كرد و گفت: اي پيامبر خدا من ترا در اين راه ياري ميكنم، سپس دست خود را به سوي پيامبر دراز كرد، تا دست او را به عنوان پيمان فداكاري بفشارد. در اين موقع، پيامبر دستور داد كه علي (ع) بنشيند و بار ديگر گفتار خود را تكرار نمود. باز علي(ع) برخاست و آمادگي خود را اعلام كرد، اين بار نيز پيامبر به وي دستور داد كه بنشيند. در مرتبه سوم نيز بسان دو مرتبه پيشين، جز علي (ع) كسي برنخاست، و تنها او بود كه پشتيباني خود را از هدف مقدس پيامبر اعلام كرد، در اين موقع پيامبر دست خود را بر دست علي (ع) زد و جمله تاريخي خود را در مجلس بزرگان بني هاشم دربارة علي القاء نمود و گفت: ‹‹ هان اي خويشاوندان و بستگان من! بدانيد كه علي برادر و وصي و خليفة من در ميان شماست.››
بنا به نقل سيرة حلبي، دو لفظ ديگر نيز افزود و گفت:
‹‹ و وزير و وارث من نيز ميباشد.››
از اين راه، نخستين وصي اسلام به وسيلة آخرين سفير الهي، در آغاز رسالت كه هنوز جز عدة ناچيز، كسي به آئين وي نگرويده بود، تعيين گرديد.
از اين كه پيامبر در يك روز به طور همزمان، نبوت خود و امامت علي (ع) را اعلام كرد و روزي كه به بستگان خود گفت: مردم! من پيامبر خدا هستم، همان روز نيز فرمود كه علي وصي و جانشين من است، مي توان مقام و موقعيت امامت را به نحو روشن ارزيابي نمود و اينكه اين دو مقام از يكديگر جدا نبوده و همواره دوميمكمّل برنامه رسالت است.

---

پيشوايي از نظر اسلام
آية الله جعفر سبحاني